Buzul sakinleri

Eylül’ün ikinci yarısında Juneau’da hava belirgin derecede soğudu. Önce buzulun yanındakiler olmak üzere sırayla tüm dağlara biraz kar yağdı. Tahmin edeceğiniz gibi burada dağlar her mevsim karlı. Ancak her yanımız dağlarla çevrili olduğu için serpilmiş pudra şekerine benzeyen ilk karın manzaramızda yarattığı güzel değişim fark edilmeyecek gibi değil. 

Yine de asıl değişimi 24 Eylül’de son turist gemisinin şehri terk etmesiyle yaşadık. Turist mevsiminde (Mayıs – Eylül),  her biri 2-3 bin yolcu taşıyan lüks gemilerden 4-5 tanesini (yerel nüfusun üçte birinden fazlasını!) aynı anda ağırladığımız oluyor. Uçak ve feribotla gelen turistler ile mevsimlik işlerde çalışmaya gelenler de var. Karayoluyla gelenlerden söz etmedim çünkü böyle bir olasılık yok! Juneau, ABD’nin karayolu ile ulaşılamayan tek eyalet başkenti.

Juneau’da turist mevsiminde şehir merkezi dışında en kalabalık olan yer, yerel halkın da her mevsim gözdesi olan Mendenhall Buzulu. 1962 yılında, Amerika’nın ilk “forest service” ziyaretçi merkezi olarak açılan bu merkezde, belgesel ve bilgi panoları yardımıyla bölge doğası hakkında bilgilenmek;  sabit teleskoplar ve canlı kamera sistemi ile gözlem yapmak mümkün. Ayrıca merkez içinde ve gözlem patikalarında ziyaretçilerin sorularını yanıtlayan çok sayıda personel bulunuyor.

Buzulun çevresindeki patikalarda yürüyebilir, bisiklete binebilir, buzulun önündeki gölde kopmuş buz parçalarının arasında kano ile gezebilirsiniz.  Mevsime ve şansınıza göre dağ keçisi, kunduz, oklu kirpi, ayı ve somon görebilirsiniz. En çok ilgiyi ayıların çektiğini söylememe gerek yok sanırım.

Balık açısından çok zengin olan Juneau’da, üremek için okyanustan doğdukları nehirlere göç eden ve yumurtladıktan sonra ölen somonların 5 türü (Pasifik’te 7 tür bulunuyor) görülebiliyor. Buzulun karşısındaki nehre temmuz ayında, İngilizce “sockeye” denilen somon geliyor. Somonların bedenleri yumurtlama döneminde değişiyor. Sırtı kamburlaşan, ağzı kanca şeklini alan türün en belirleyici özelliği ise bedeninin çarpıcı biçimde kırmızı renge bürünmesi.  Bu nedenle bu tür “kırmızı somon” olarak da adlandırılıyor. Nehrin hemen üzerindeki platformdan kırmızı somonların akıntıya karşı yüzmelerini, üreme davranışlarını izlemek insanı çok etkiliyor.

Nehirdeki balık bolluğu ayıları da buraya çekiyor. Bölgede yaklaşık 17 kara ayının bulunduğu belirlendi. Somonlar nehirdeyken patikaların bir kısmı, avlanan ayılara gerektiğinde birbirlerinden (özellikle yaşlı, büyük ayılardan) uzaklaşabilecekleri geniş alan ayırmak gerekçesiyle kapatılıyor. Bu dönemde gelen turistler gözlem platformu üzerinden kolay ve güvenli şekilde ayı görebiliyorlar. Bu sene ben de en fazla 15 dakika bekledikten sonra gördüm onları. Kimi, nehirdeki somonların üzerine atlıyordu, kimi ağaç tepesinde dinleniyordu. Buzul çevresindeki avlanma noktalarında uzun yıllardır görünmediği için öldüğü sanılan ve döndüğü haberi gazeteden herkese duyurulan yaşlı, dişi ayıyı ise ayağımın tozuyla gördüm. Yaklaşık 24 yaşında olduğu ve civardaki pek çok ayıyla kan bağı olduğu tahmin edilen bu bilge ayının hemen önümüzden yavaş yavaş yürümesini izlemek büyüleyiciydi.

 

Kel Kartal dışında turistleri heyecanlandırdıklarına pek tanık olmasam da buzulun kuşları da çok özel. Yalıçapkını, tarakdiş, dere kuşu, balıkçıl gibi görece kolay görünenleri yanında gözlem becerinize göre daha bir sürü tür görebilirsiniz. Alaska kuşlarının yarısından fazlası göçmen ve bunlar arasında dünyanın en ilginç göç öykülerine sahip kuşlar yer alıyor. Örneğin, dünya göç rekortmeni kutup sumruları buzulun önünde ürüyor! Her yıl 2 kutup arasında göç ettiği için (yakın tarihli bir çalışmaya göre yılda yaklaşık 70 bin km!) güneş ışığını en fazla gören canlı olduğu düşünülen bu türden ayrıca “güneşin kuşu” olarak söz ediliyor.

Bu sene hayatımda ilk kez yavru “güneş kuşları” gördüm ve sık sık büyümelerini izlemeye gittim. Ağzında balık taşıyan erişkinlerin onlara eşlik edenlerin çığlıkları arasında uçmalarını, henüz uçamayan yavruların gölün suyunda banyo yapmalarını, ilerleyen günlerde kanatlarını denemelerini izlemek ne keyifliydi.

Buzul fotoğraflarını görmek ve bu ilginç türle ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için erkek kardeşim ve arkadaşlarının 4 yıl önce kurdukları  “Azizm Sanat Örgütü”nün sayfası arşivinden (www.azizm.com) “Kanatlarında dünyanın öyküsünü taşıyan kutup sumruları” isimli yazımı okuyabilirsiniz.

06/11/2011 tarihli Cumhuriyet gazetesi'nde yayımlandı.