19 Mayıs’ı güneşin kuşlarıyla kutlamak

Alaska'yı ilk ziyaret ettiğim 1998’de beni en çok sarsan ayılar, balinalar değildi. Ne de olsa bekliyordum onlarla karşılaşmayı. Bir ayının ormanın koyuluğunda çalışma ekibimize hırlaması ve ekip arkadaşlarımın güvenlik nedeniyle taşıdıkları tüfeklerini hazır hale getirmeleri bile şimdi anlatacağım deneyim kadar sarsmamıştı beni (Ayı bizim de ona “hırlayarak” karşılık verişimizle uzaklaştı; ne o ne biz yaralanmadık). Dostum Irene’in o zamanlar kendi evi yoktu. Üst katta oturan ev sahibi John çok zarif, çok kültürlü biriydi. Felsefe okuyan müzisyen oğluyla da çok iyi anlaşmıştık. Kitaplar, müzik, tabii ki yaban hayatı ortak ilgi alanlarımızdı. John da arada bize katılır ve Türkiye’yi daha iyi tanımak için sorular sorardı. Üst kata ilk davet edildiğimde gözümü kamaştıran büyüklükteki kütüphaneleri her şeyi açıklar gibiydi. Ancak yine de gafil avlandım. Bir gün John elinde bir makale ile çıkageldi. Uzattığı makalenin konusunu görür görmez dondum, kaldım. John bana uzun süre bir şeyler anlatırken bu nedenle bir yanımla orada değildim ne yazık ki. Evimden okyanus ötesinde, Alaska’da, John bana Mustafa Kemal Atatürk'ü anlatıyordu! Onu hangi özellikleri nedeniyle dünyanın en büyük liderlerinden saydığını sayıp döküyordu her zamanki zarafetiyle ve saygıyla. John yukarı çıkınca hemen evin en alt katındaki odama attım kendimi. Yazıyı okurken ve okuduktan sonra saatlerce ağladım. Gururlandığım için değil, utançtan ağladım çünkü o yazıda yazan pek çok şey için " Evet öyle olmuştu" ya da  "Yok canım yanlış yazmışlar" diyememiştim! Yazanların büyük kısmını ilk kez duyuyordum. O gün aslında Atatürk'ü ve Cumhuriyet'i gerçekten sevip sahiplenmediğimin, yalnızca kanıksadığımın farkına vardım.   Müthiş bir tarihin değerini bilmeden, gururunu duymadan yaşamış olduğumun farkına vardığım için utandım. Üniversitenin 3. sınıfını bitirmiş bir gençtim.  Bu halimde kuru derslerin, ezbere dayalı eğitim sisteminin, üniversite sınavına odaklanmış yarış atı hayatımızın da payı vardı tabii ki. Ancak önce sarsıntıyla sonra sevinçle, kucakladım ben utancımı. O utanç benimdi. Utanabilmenin aslında insanın gözeneklerini açan bir duygu olduğunu en iyi anladığım günlerden biri oldu o gün. Ülkemden binlerce kilometre uzakta yaşayan, sürekli bilgisizliklerinden dem vurarak andığımız bir Amerikalı hayatımın en anlamlı deneyimlerinden birini hediye etmişti bana.

O yıllarda karanlık şimdiki kadar belirgin değildi ancak tabii ki karşıdevrimden haberim vardı. Arkadaşlarımla ve evde söz ettiğimiz bir karanlık. Koyusu az olsa da adımları hep ileriye giden bir karanlık. Genel durumla karşılaştırıldığında pek bilgisiz sayılmazdım aslında (ancak bazı aydınlarımıza göre tabii ki bizim nesil her zaman çok bilgisizdi. Gençlere hiç güvenmeyen ve desteklemeyen, ilk fırsatta sadece eleştiren aydınlarımızı çoktandır aydın saymıyorum ben) ancak ne kadar az bildiğimi; tarihimizi yeterli ilgi ve coşkuyla kucaklamayışımızla karşıdevrime ne çok katkıda bulunduğumuzu iyi ki yaşça erken ve utandırılmadan utanarak anlamış oldum.  4 Temmuz kutlamalarındaki birlik ve neşeden de çok etkilenmiştim. Tarihinde ne çok “ayıp” olan bir ülkenin kutlamaları yanında bizim kutlamaların kuruluğu ve onları kanıksamışlığımız da çok dokunmuştu. 

Uzun bir süredir Atatürk'ü ve bu simgesel isim altında Cumhuriyet'i ve devrimleri bilgisizce ve terbiyesizce eleştirenlerin gitgide yaygınlaşması nedeniyle bu anılarımı daha çok hatırlar oldum. Kimi zaman bir şeyin değerini en çok yitirince anlıyor insan. Ne iyi ki yitirdiğimiz bir şey yok aslında. Değerini daha iyi anladığımız şeyler var. Gece çoktan sonuna geldiği için güneşin ışıkları belirdi. Ve o güneş, sizi bilmem ama bana en tehlikeli düşmanları, içimizdeki hainleri gösterdi. Karanlığı referans alarak ne kadar “aydın” olduğunu gösterip duran yalancıları. Oysa önemli olan güneşe işaret edebilen aydınlardan olmak. “Buzul sakinleri” yazımı okumuş olanlar hatırlarlar; 2 kutup arasındaki yolculukları nedeniyle göç şampiyonu sayılan, güneş ışığını en çok gördükleri düşünüldüğü için de “ güneşin kuşu” olarak anılan kutup sumruları ürüyor burada. AKP hükümeti bizleri güzel anlamda silkeleyen eylemlerinden birini daha yapmış, 19 Mayıs kutlamalarını yasaklamış. Fikir annesi olsam da gönüllü olduğum için “kutup sumrularına hoş geldin” etkinliğinin tarihi ben belirlemiyorum.  Bu sene çok anlamlı bir tarih değişikliği oldu. Güneşin kuşlarının dönüşünü 19 Mayıs’ta kutlayacağız! Aramızda 11 saat var,  yani kaldığınız yerden biz kutlamaya devam edeceğiz…

27/05/2012 tarihli Cumhuriyet gazetesi'nde yayımlandı.